zamir

         İsimlerin yerine kullanılan sözcük ve eklere zamir denir.
         Zamirler temel olarak iki kısma ayrılır:
         I- Sözcük halindeki zamirler
         II- Ek halindeki zamirler

         I- Sözcük halindeki zamirler:
         Sözcük halindeki zamirler, yerlerini tuttukları varlıklara ve tutuş özelliklerine göre dört kısma ayrılır:
         A) Kişi zamirleri
         B) İşaret zamirleri
         C) Belgisiz zamirler
         D) Soru zamirleri

         A) Kişi zamirleri:
          İnsan isimlerinin yerine kullanılan sözcüklere denir. Bunlar: " ben, sen, o " sözcükleridir.

Kişi Zamirlerinin Özellikleri

1. Çoğullanabilirler ve ismin hâl eklerini alabilirler.
Kişi zamirlerinin çoğullanması:

Tekiller >>>> Ben, sen, o
Çoğullar >>>> Biz, siz, onlar

Kişi zamirlerinin ismin hâl eklerini alması:

         Yalın hâl      -i hâli      -e hâli      -de hâli     -den hâli
          ben                beni         bana         bende        benden
          sen                seni          sana         sende        senden
          o                    onu           ona           onda           ondan

          biz                 bizi           bize          bizde          bizden
          siz                 sizi            size          sizde          sizden
          onlar             onları         onlara      onlarda       onlardan

2. Söz söylediğimiz kişiye saygımız olduğunu göstermek için "sen" zamirinin yerine "siz" zamirini kullanırız.

ÖRNEK:
" Öğretmenim, müdür bey seni çağırıyor. " yerine "Öğretmenin, müdür bey sizi çağırıyor." deriz.

3. Kişi zamirleri isimlerle birlikte, isim tamlamaları kurarlar. Bu tamlamalar belirtili isim tamlamasıdır. Yine bu tamlamalarda tamlayan isim söylenmez.

         ÖRNEK:
         Benim defterim   = defterim
         Senin defterin     = defterin
         Onun defteri        = defteri
         Bizim defterimiz = defterimiz
         Sizin defteriniz    = defteriniz
         Onların defteri     = defterleri

4. " Kendi " sözcüğü de kişi zamiridir. Çoğul olabilirler ve hâl eklerini alabilirler.

         Ben     >>>> Kendim
         Sen     >>>> Kendin
         O         >>>> Kendi ( kendisi )

         Biz      >>>> Kendimiz
         Siz      >>>> Kendiniz
         Onlar >>>> Kendileri

ÖRNEK:
Kendi kendine konuşuyor.

Kendi kalemini kullan.

Kendimize güvenimiz kalmadı.

Sorunlarını, kendileri çözsün.

         B) İşaret Zamirleri:
         Varlıkları ya da daha önce sözü edileni, daha önce konuşulmuş olanı işaret ederek onların isimlerinin yerine kullanılan sözcüklerdir.
         Bunlar: " Bu, şu, o " sözcükleridir.

İşaret Zamirlerinin Özellikleri

         1. Çoğullanabilirler ve ismin hâl eklerini alabilirler.

         İşaret zamirlerinin çoğullanması:

         Tekiller   >>>> Bu, şu, o
         Çoğullar >>>> Bunlar, şunlar, onlar

2. İşaret zamirlerinin ismin hâl eklerini alması

         Yalın hâl      -i hâli      -e hâli      -de hâli     -den hâli
          bu                 bunu         buna         bunda        bundan
          şu                  şunu         şuna          sunda        şundan
          o                    onu           ona           onda          ondan

          bunlar            bunları      bunlara     bunlarda   bunlardan
          şunlar            şunları       şunlara    şunlarda    şunlardan
          onlar              onları        onlara       onlarda     onlardan

2. " Öteki, beriki, burası, şurası, böylesi, öylesi " sözcükleri de ismin yerini tuttukları zaman işaret zamiri olurlar.

         ÖRNEK:
         Öteki evi aldık                              >>>> sıfat

         Ötekini aldık                                 >>>> işaret zamiri

Şu bölüme bakla ektik >>>> sıfat

Şuraya bakla ektik >>>> işaret zamiri

O kısmı çapaladık >>>> sıfat

Orasını çapaladık >>>> işaret zamiri

Böyle insan görmedim >>>> sıfat

Böylesini görmedim >>>> işaret zamiri

Öyle adamdan hiçbir şey olmaz >>>> sıfat

Öylesinden hiçbir şey olmaz >>>> işaret zamiri

3. İşaret zamirleri isimlerle birlikte belirtili isim tamlaması kurarlar.

         ÖRNEK:
         Bunun evi

         Şunun kalemi

Onun çantası

Bunların arabası

Şunların arkadaşları

Onların oyuncakları

Ötekinin saçı

Berikinin pantolonu

Burasının yolu

Şurasının havası

Orasının üzümü

Öylesinin parası

Böylesinin malı

İşaret Zamirleri İle İşaret Sıfatlarının Ayırımı

İşaret zamirleri ile işaret sıfatları ayni sözcüklerdir. Bunları karıştırmamak için aşağıdaki noktaları iyi bilmemiz gerekir.

a) İşaret sıfatları çoğul olamazlar. Zamirler çoğul olabilirler. Bundan dolayı " Onlar, bunlar, şunlar " sözcükleri herzaman zamirdir.

b) İşaret sıfatları isimleri belirtir, niteler, isimden önce gelir. İşaret zamirleri ise ismin yerine kullanılır.

c) Cümle içerisinde zamir olan " Bu, şu, o " sözcüklerinden sonra virgül ( , ) kullanılır.

d) İşaret zamiri olan "O", insan olmayan varlıkların isimlerinin yerine kullanılır.

e) Kişi zamiri olan " O ", insan isimlerinin yerine kullanılır.

f) İşaret sıfatı olan " O " ise, kendinden sonra gelen ismi belirtir. Yanı isimden önce gelir.

ÖRNEK ( d, e, f ) şıkları için:

O, sularda yaşar. >>>> işaret zamiri

O, ödevlerini yapamamış. >>>> kişi zamiri

O plaja biz de gittik. >>>> işaret sıfatı

C) Belgisiz Zamir:

         Hangi ismin yerini tuttukları açıkça belli olmayan zamirlere denir.
         Bunlar: Biri, birisi, birileri, birkaçı, kimisi, kimse, herkes, tümü, pek çoğu, hepsini, bazısı, hiçbirini, hiçbirisi, her biri, başkası, başkaları, bir kısmı, öbürleri...

         ÖRNEK:
         Biri yemeğini yemedi.

Birisi okula gelmedi.

Kimse incinmesin.

Çocukların tümü otobüse binsin.

Bir kısmı içeride kalsın.

Bunlar gitsin, öbürleri gelsin.

Çocukların hiçbiri geziye gitmiyor.

Belgisiz Zamirlerin Özellikleri

1. Belgisiz zamirler ismin hâl eklerini ve çoğul eklerini alabilirler. Sıfatlar alamazlar.

ÖRNEK:

Pek çok çocuk hasta oldu.
Sıfat İsim

         Pek çokları hasta oldu.

         Pek çok = Belgisiz zamir
         -lar           = Çoğul eki
         -ı              = İsmin -i hâl eki

         2. Belgisiz zamirler iyelik eklerini alabilirler. Sıfatlar alamazlar.

         ÖRNEK:

         " Birkaç öğretmen hasta oldu"
             Sıfat          İsim

" Birkaçımız hasta oldu."

Birkaç = Belgisiz zamir
-ımız = İyelik eki

3. Tüm zamirler gibi, belgisiz zamirler de ismin yerine kullanılır. Sıfatlar ise ismi belirtir. İsimden önce gelir.

ÖRNEK:

Bazı çocuklar geziye gitmedi.
Sıfat İsim

Bazısı geziye gitmedi.
Belgisiz Zamir

D) Soru Zamiri:

Soru sorarak isimlerin yerini tutan zamirlere denir.

Bunlar: Ne, kim, kaça, kaçını, nereye, neyi...

ÖRNEK:
Ne alacaksın?

Kim gelecek?

Kaça aldın?

Kaçını yaptın?

Nereye gideceksin?

Neyi beğendin?

Nereden geliyorsun

Soru Zamirlerinin Özellikleri

1. Çoğul olabilirler.

ÖRNEK:

Marketten neler aldın?
Geziye kimler gidecek?

2. İsmin hâl eklerini alabilirler.

ÖRNEK:
Nereden geliyorsun?

Kimi seçtiin?

3. Tüm zamirler gibi, soru zamirler de ismin yerine kullanılır. Sıfatlar ise ismi belirtir. İsimden önce gelir.

II- Ek halindeki zamirler:

Bunlar iki çeşittir:

A) İlgi zamiri
B) İyelik zamiri

A) İlgi zamiri:

Belirtili isim tamlamalarında, tamlayan ismin sonuna eklenen ve tamlanan ismin yerini tutan ( -ki ) ekine ilgi zamiri denir.

         ÖRNEK:

         " Ali'nin arabası, Ayşe'nin arabasından daha güzeldir." cümlesi yerine

         "Ali'nin arabası, Ayşe'ninkinden daha güzeldir." cümlesini kullanabiliriz.

         " Bizim koltuklar, Fatmalar'ın koltuklarından daha yenidir." cümlesi yerine

         " Bimkiler, Fatmalar'ın koltuklarından daha yenidir." cümlesini kullanabiliriz.

" Bahçenin domatesi, seranın domatesinden daha lezzetlidir." cümlesi yerine

" Bahçeninki, seraninkinden daha lezzetlidir." cümlesini kullanabiliriz

" Ahmet'in kitabi " yerine " Ahmet'inki "

B) İyelik zamiri:

Varlıkların isimlerinin sonlarına eklenerek onların kime, neye ait olduklarını, sahibinin kim olduğunu belirten eklere denir.

İyelik zamirlerine ' iyelik ekleri' de denir.

         İyelik zamiri ekleri:

         Tekiller : -(i)m, -(i)n, -i

         Çoğullar: -(i)miz, -(i)niz, leri

ÖRNEK:

         Tekil kişiler                            Çoğul kişiler
          Çantam                                   Çantamız
          Çantan                                    Çantanız
          Çantası                                    Çantaları

          ( 's' kaynaştırma harfi )

         Tekil kişiler                             Çoğul kişiler
          Okul(u)m                                 Okul(u)muz
          Okul(u)n                                  Okul(u)nuz
          Okulu                                       Okulları

          Tekil kişiler                             Çoğul kişiler
          Kalem(i)m                               Kalem(i)miz
          Kalem(i)n                                Kalem(i)niz
          Kalemi                                     Kalemleri

İyelik Zamirlerinin Özellikleri

1. İyelik zamirlerindeki üçüncü tekil kişi eki (-i) ile ismin hâl eki olan (-i) eki birbirine karıştırılmamalıdır.

(-i) eki ismin yerini tutuyorsa zamir, tutmuyorsa hâl ekidir.

         ÖRNEK:

         " Kalemi kaybolmuş."
         -i = iyelik zamiri ( kalemin sahibini belirtiyor.)

" Kalemi eskiden almıştık."
-i = hâl eki

*** Genellikle ismin hâl eki olan (-i) ile iyelik zamiri olan (-i) ayni sözcükte birlikte kullanılır. Bu durumda sözcüğe ilk eklenen (-i) iyelik zamiriolur. Sonra eklenen ise hâl eki olur.

ÖRNEK:

Kalemi n i bana verdi.

         -i = iyelik zamiri
         n = kaynaştırma harfi
         -i = hâl eki

Evi n i sattı.

         -i = iyelik zamiri
         n = kaynaştırma harfi
         -i = hâl eki